Είμαστε όλοι ψυχικά άρρωστοι; Μια γενικευμένη αίσθηση μιζέριας, υποτονικότητα, εκνευρισμός και μειωμένη ανοχή απέναντι στους άλλους είναι διάχυτα στην καθημερινή αλληλεπίδραση.
Άνθρωποι γύρω μας φωνάζουν με το παραμικρό, διαπληκτίζονται με τον μπροστινό στην ουρά, τον απρόσεχτο οδηγό, τον συνάδελφο, τον εργοδότη, με τον σύντροφό τους. Δεν έχουμε υπομονή, ούτε διάθεση για τίποτα: δουλειά, υποχρεώσεις, ακόμα και διασκέδαση γίνονται πάρεργο. Πολύ συχνά θα διαβάσουμε κάπου για την κατάθλιψη, τις αγχώδεις διαταραχές, τις διαταραχές ύπνου και θα ταυτιστούμε. Ναι, εμένα περιγράφει! Μήπως πάσχω και δεν το ξέρω;
Σχεδόν το 50% των Αμερικανών θα διαγνωστούν με κάποια ψυχική διαταραχή στη ζωή τους! Ο διαγνωστικός πληθωρισμός αφορά εξίσου τους Ευρωπαίους: Σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Σύμφωνο για την Ψυχική Υγεία και Ευημερία του 2008, περισσότερο από 11% του ευρωπαϊκού πληθυσμού επηρεάζεται από ψυχικές ασθένειες. Πως προέκυψε αυτό;
Η υπερ-διάγνωση εκδηλώνεται με τον τετραπλασιασμό των ψυχικών διαταραχών που απαριθμούνται στα επίσημα διαγνωστικά εγχειρίδια, μέσα στα τελευταία πενήντα χρόνια. Ο πολλαπλασιασμός των ψυχικών ασθενειών αποδίδεται συχνά στον καλύτερο και έγκαιρο εντοπισμό διαταραχών που προϋπήρχαν αφενός, στο στρεσογόνο σύγχρονο περιβάλλον που ενέχει περισσότερους κινδύνους για την ψυχική υγεία αφετέρου. Ακούγεται απλουστευτικό: Είμαστε άραγε πιο αγχωτικοί και πιο καταθλιπτικοί από τις προηγούμενες γενιές που αντιμετώπιζαν εμπόλεμες καταστάσεις και οικονομικές κρίσεις;Αυτό που έχει αλλάξει είναι η σχέση μας με τον ψυχικό πόνο: Ό, τι παλιότερα θεωρούνταν φυσιολογική αντίδραση σε αρνητικά γεγονότα της ζωής (χωρισμοί, απώλεια εργασίας, πένθος κλπ) μετατρέπεται σταδιακά σε ψυχική διαταραχή που χρήζει διάγνωσης και θεραπευτικής παρέμβασης. Όλο και περισσότερα “φυσιολογικά” μοτίβα σκέψης, συναισθήματος και συμπεριφοράς επαναπροσδιορίζονται ως παθολογικά.
Κάπως έτσι αναπτύχθηκαν ασθένειες όπως η διπολική διαταραχή, η κοινωνική φοβία, το σύνδρομο Asperger. Σήμερα πια, ακόμα και η εξάρτηση από τα τυχερά παιχνίδια ή τον καφέ έχουν καταχωρηθεί ως ψυχικές διαταραχές, ανοίγοντας το δρόμο και για μελλοντικές “εξαρτήσεις”, από το internet, τα smartphones και κάθε είδους δραστηριότητα από την οποία δεν μπορούμε να “ξεκολλήσουμε”. Το φάσμα της ψυχικής υγείας περιορίζεται συνεχώς, εξοικειωνόμαστε με την ψυχοπαθολογία, ώστε καταλήγουμε να βλέπουμε ψυχικές αρρώστιες εκεί που δεν υπάρχουν: στην “περίεργη” συμπεριφορά και στις δοκιμασίες που αντιμετωπίζουμε.Τι συμβαίνει στην κουλτούρα μας που επιτρέπει την διεύρυνση της ψυχικής αρρώστιας; Στις ΗΠΑ σχεδόν το 10% του ενήλικου πληθυσμού είναι εξαρτημένοι από ψυχοτρόπα φάρμακα! Αυτό ισχύει ιδίως για την ασθένεια της εποχής μας, την κατάθλιψη, παρόλο που, σύμφωνα με έρευνες, αντιδρά πολύ θετικά στην ψυχοθεραπεία. Γενικότερα, η ανάκαμψη από χρόνιες καταστάσεις σχετίζεται συχνότερα με αλλαγές στη ζωή του ασθενούς, την εμπλοκή σε κοινωνικές δραστηριότητες και την υποστήριξη από έναν θεραπευτή, παρά με τη φαρμακευτική θεραπεία καθεαυτή. Η παθολογικοποίηση της συμπεριφοράς υποδεικνύει τη μειωμένη ανοχή στην κοινωνική απόκλιση και εντοπίζει την πηγή δυσάρεστων συναισθηματικών καταστάσεων μέσα στα ίδια τα άτομα, παρά στα κοινωνικά και σχεσιακά πλαίσια που δυσλειτουργούν.
Το περιβάλλον, όμως, είναι ο πλέον σημαντικός παράγοντας. Εξωτερικές συνθήκες αβεβαιότητας, φόβος για το αύριο, αστάθεια σε εργασιακές και διαπροσωπικές σχέσεις διαμορφώνουν το σημερινό σκηνικό που μειώνει τα εσωτερικά αποθέματα για να ανταπεξέλθουμε.